ZNAKOWANE SZLAKI TURYSTYCZNE

Szlak zielony o długości 57 km. Większa część tego szlaku przebiega przez teren Spalskiego Parku Krajobrazowego. Szlak rozpoczyna się w Tomaszowie Maz. a kończy w Luboczy.
     Wycieczkę zaczynamy na dworcu PKS/PKP w Tomaszowie Maz. Kierując się ulicami: Dworcową, Spalską, Szczęśliwą, Mireckiego i Nowy Port, dochodzimy do dzielnicy Tomaszowa - Brzustówka. Po drodze mijamy Szkolne Schronisko Młodzieżowe, Ośrodek Sportu i Rekreacji (ul. PCK) oraz sztuczny tor łyżwiarski. Idąc szlakiem na skrzyżowaniu z ul. Św. Antoniego skręcamy w lewo i dochodzimy do mostu na rzece Pilicy. Na prawym brzegu rzeki znajduje się utworzony w 1961 r. rezerwat przyrody nieożywionej „Niebieskie Źródła”. W bezpośrednim sąsiedztwie rezerwatu usytuowany jest Skansen Rzeki Pilicy, który zachowuje i popularyzuje bogate dziedzictwo przyrodnicze, historyczne oraz kulturowe rzeki Pilicy i jej dopływów.
     Wędrując dalej mijamy Utratę i dochodzimy do drogi w kierunku Smardzewic. Następnie odbijając lekko w lewo kierujemy się do wsi Wąwał, jednej z najszybciej rozwijającej się miejscowości w gminie Tomaszów Maz. Znajduje się tu ponor krasowy rzeki Ginącej, który łączy się z Rezerwatem Niebieskie Źródła. Na południowym skraju wsi znajduje się tzw. Przepaść – miejsce, gdzie wody okresowego cieku znikają pod ziemią w szczelinach wapieni jurajskich, tworzących poziom wodonośny zasilający Niebieskie Źródła. Woda płynie systemem szczelin krasowych i po około 5 dobach wypływa w wywierzyskach. W miejscowości Wąwał skręcając w ul. Cegielnianą dochodzimy do skraju lasu, gdzie znajduje się zabytkowa kapliczka.
     Idąc lasem ok. 1,8 km dochodzimy do skrzyżowania z drogą, która prowadzi do Ośrodka Hodowli Żubrów w Smardzewicach. Po drodze, po lewej stronie mijamy leśniczówkę oraz parking. Pokonując odcinek drogi (ok. 2,8 km) idziemy ścieżką edukacyjno – turystyczną do OHŻ.
     Trzymając się oznakowanego szlaku, mijamy skrzyżowanie z linią kolejową, staw, Agencję Rezerw Materiałowych (ARM), dochodzimy do schronów z czasów II wojny światowej w Jeleniu. Jest to kompleks poniemieckich schronów składający się z 8 naziemnych obiektów. Najprawdopodobniej była to podziemna fabryka zbrojeniowa z niewielkim naziemnym zapleczem. Głównym obiektem jest ok. 350 m schron kolejowy zbudowany na bazie łuku. Wysokość schronu wynosi 9 m. Pod schronem znajdują się wielopoziomowe podziemia. Idąc dalej dochodzimy do miejscowości Ciebłowice Duże. Po drodze można zobaczyć Krzyż i Kopiec Wolności im. Tadeusza Kościuszki. Kopiec został usypany rękami dzieci szkolnych z Ciebłowic na pamiątkę wypędzenia nieprzyjaciół z Polski (rok 1920, inicjator - A. Kolędowska). Dalej mijamy pomnik i krzyż na cześć bohaterów AK, którzy polegli w kraju i za granicą. Pomnik ufundowany był przez Gwardię Ludową. Następnie dochodzimy do skrzyżowania, przy którym znajduje się kapliczka, na której widnieje napis „Od powietrza, głodu i ognia wybaw nas, Panie”. Mjamy miejscowość Ciebłowice Małe, a skręcając w prawo dochodzimy do Spały.
     Ze Spały kierujemy się do wsi Królowa Wola. Pierwsza wzmianka o tej miejscowości pochodzi z 1495 r. Miejscowa legenda głosi, iż do powstania wioski przyczyniła się żona Władysława Hermana, która zachwycona pięknem okolicy, zapragnęła w tym miejscu założyć osadę. Natomiast nazwa nowo powstałego sioła pochodziła od słów skierowanych do dworzan, iż nazwa jest „wolą króla”. Miejscowość słynie z kultywowania folkloru opoczyńskiego i rawskiego. Aktywnie działają tu Koła Gospodyń Wiejskich. We wsi znajduje się Szkoła Podstawowa im. Prez. Mościckiego oraz Dom Ludowy, którego fundatorem był prezydent Mościcki. Budynek został poświęcony w 1932 r. Obecnie jest on siedzibą biblioteki, czytelni oraz różnych organizacji. Idąc dalej kierujemy się do Liciążnej. Pierwsze wzmianki o Liciążnej pochodzą z II połowy XIV w., natomiast nazwa wsi w dokumentach historycznych pojawia się na początku XVI w. Miejscowość ta niegdyś miała charakter rolniczy, położona była przy trakcie handlowym wiodącym z Małopolski na Mazowsze. Obecnie na otoczonych lasami stokach dolinki powstały liczne działki rekreacyjne i domki letniskowe. Głębokie wąwozy otaczające Liciążnę są atrakcją dla turystów pieszych, natomiast przepływająca niedaleko Pilica jest „rajem” dla wędkarzy. Trzy kilometry na północny-wschód od wsi znajduje się rezerwat leśny Żądłowice. W lasach spotkać można resztki okopów i transzeje z okresu I wojny światowej. Kilka kilometrów od Żądłowic znajduje się wieś Grotowice, w której zachował się park krajobrazowy z przełomu XVIII i XIX w. Prawdziwą perełką parku jest jednak najstarsza na tym terenie figurka pamiątkowa z 1607 r. w kształcie kolumny z czworościenną kapliczką z herbem przedstawiającym pannę na niedźwiedziu. Kapliczka ufundowana przez Władysława Grotowskiego na pamiątkę bitwy z rokoszanami zebrzydowskimi pod Guzowem. Atrakcją parku jest również gigantyczna lipa drobnolistna – pomnik przyrody o obwodzie pnia przekraczającym 6 m. Szlak kończy się w miejscowości Lubocz.

Szlak czerwony (partyzancki) – o długości 268 km, na terenie powiatu tomaszowskiego ma długość ok. 33 km. Szlak upamiętnia miejsca uświęcone krwią partyzantów i żołnierzy polskich. Swój początek bierze w Szydłowcu a kończy się w Radomsku.
     Na terenie powiatu szlak zaczyna się w miejscowości Iłki (wieś letniskowa), a kończy w miejscowości Fryszerka. Idąc w kierunku Swolszewic Małych, po lewej stronie drogi znajduje się ferma strusi afrykańskich. Mijając miejscowość Swolszewice, kierujemy się do Borek. Idąc prosto, na najbliższym skrzyżowaniu skręcamy w lewo w kierunku Tomaszowa Maz. Po drodze mijamy Nagórzyce z charakterystycznymi grotami. Chłopi nagórzyccy na przełomie XVIII – XIX w. czerpali stąd piasek i wywozili go do hut szkła w Piotrkowie Tryb. oraz na potrzeby miasta Tomaszowa Maz. Do wnętrza grot prowadziło dawniej pięć wejść. Obecnie zwiedzanie grot nie jest możliwe ze względów bezpieczeństwa. Można je podziwiać tylko z zewnątrz. Kierując się szlakiem mijajmy dzielnicę Józefów i zbliżamy się do dzielnicy Brzustówka. Nieopodal mostu na rzece Pilicy po lewej stronie znajduje się rezerwat przyrody nieożywionej „Niebieskie Źródła”. W sąsiedztwie rezerwatu położony jest Skansen Rzeki Pilicy. Podążając prosto ul. Św. Antoniego, po drodze mijamy piękny pałacyk, należący przed 1915 r. do znanego lekarza i społecznika Jana Rodego. Obecnie znajduje się tutaj Urząd Stanu Cywilnego. Po prawej stronie wznosi się ewangelicki kościół Zbawiciela. Idąc dalej, warto na chwilę zatrzymać się przy stojącym po prawej stronie kościele p.w. Św. Antoniego. Następnie ul. Św. Antoniego podążamy w dół, za mostem na rzece Wolbórce skręcamy w prawo, w ul. Konstytucji 3 Maja. Ulicą Spalską kierujemy się w stronę dzielnicy Wilanów i kierujemy się wzdłuż torów do miejscowości Glinnik, gdzie stacjonuje 25 Brygada Kawalerii Powietrznej – elitarna jednostka powietrzno desantowa będąca w strukturach NATO. Dalej szlak prowadzi w kierunku Spały – jednej z najbardziej znanych miejscowości letniskowych w Polsce. Następnie nasz szlak prowadzi w kierunku leśniczówki Borki, otoczonej jednymi z najstarszych fragmentów Lasów Spalskich. Leśniczówka niegdyś pełniła rolę strażnicy strzegącej drogi dojazdowej do Spały. W pobliżu leśniczówki znajduje się krzyż upamiętniający prace melioracyjne przeprowadzone w latach 30-tych XX w. na okolicznych łąkach. Dalej szlakiem czerwonym podążamy w kierunku Inowłodza. Z Inowłodza kierujemy się na wschód do miejscowości Fryszerka, gdzie część szlaku na terenie powiatu tomaszowskiego kończy się. Nazwa miejscowości pochodzi od istniejących tu niegdyś dwóch pieców hutniczych do świeżenia surówki żelaza. Piece hutnicze nie zachowały się do dziś, można natomiast zwiedzać dwa młyny wodne. Położona pośród sosnowych borów Fryszerka już w okresie międzywojennym była miejscowością letniskową. W czasie II wojny światowej często bywał tu mjr Henryk Dobrzański – „Hubal”. Obecnie osadę tę w głównej mierze stanowią działki rekreacyjne i letniskowe. Na północnym wschodzie położona jest wodna stanica harcerska ZHP.

Szlak niebieski im. Prezydenta Profesora Ignacego Mościckiego (ok. 21,5 km) - podkreśla walory przyrodnicze Puszczy Nadpilickiej.
     Swój początek bierze w Spale a kończy się w Tomaszowie. Rozpoczyna się przy recepcji Funduszu Wczasów Pracowniczych, dalej biegnie wśród lasów i łąk Puszczy Spalskiej w kierunku Ciebłowic Dużych, a następnie do miejscowości Jeleń – gdzie znajduje się kompleks bunkrów z czasów II wojny światowej. Następnie szlak prowadzi przez Wąwał do miejscowości Smardzewice. Po drodze mijamy rezerwat żubrów, ścieżkę dydaktyczną oraz kościół i klasztor p.w. Św. Anny. Kierując się zgodnie z oznakowaniem naszej trasy po drodze możemy zobaczyć kopalnię piasków szklarskich „Biała Góra”. Idąc prosto dochodzimy do krańcówki naszej wycieczki - Tomaszowa Maz. Możemy tu zwiedzić Skansen Rzeki Pilicy.

Szlak niebieski zwany szlakiem rzeki Pilicy o długości 122 km, na terenie powiatu tomaszowskiego ma długość 17 km.

Szlak żółty - zwany szlakiem carskich łowów o długości 30 km. Szlak wiedzie ze Smardzewic do Rzeczycy przez miejsca związane z pobytem i polowaniami cara Aleksandra III.

 Szlak czarny - zwany szlakiem cudownych obrazów o długości 35,5 km. Trasa prowadzi dawnymi szlakami pielgrzymkowymi z sanktuarium w Studziennej – Poświętnej przez Inowłódz do Klasztoru O.O. Franciszkanów w Smardzewicach.

Szlak zielony - zwany traktem przez Puszczę Pilicką o długości 40 km. Szlak wiedzie z Czerniewic do Poświętnego. Biegnie przez unikatowe ostępy dawnej Puszczy Pilickiej, krystaliczne strumienie i stare leśniczówki.

Szlak czerwony - zwany droga do żubrów o długości 19,5 km. Trasa prowadzi ze Smardzewic do Inowłodza przez Ośrodek Hodowli Żubrów w Smardzewicach i fragmenty starych borów sosnowych.

     Jest to jeden z najpiękniejszych szlaków krajobrazowych na terenie centralnej Polski. Swój początek bierze w Piotrkowie Trybunalskim, a kończy się w miejscowości Krzętów. W powiecie tomaszowskim przebiega przez miejscowości: Swolszewice Małe – gdzie można odwiedzić fermę strusi afrykańskich. Idąc dalej dochodzimy do miejscowości Borki, położonej w pobliżu Zalewu Sulejowskiego. Wśród kompleksu lasów sosnowo – jałowcowych z udokumentowanymi walorami mikroklimatycznymi i z wyjątkowo atrakcyjnymi terenami spacerowymi położony jest jeden z najlepszych w Polsce Ośrodek Rekreacyjno - Wypoczynkowy BORKI. Ośrodek składa się z zespołu obiektów całorocznych i sezonowych. Idąc prosto szlakiem, dochodzimy do skrzyżowania, na którym, skręcając w prawo kierujemy się na zaporę wodną na rzece Pilicy i Zalewie Sulejowskim. Szlak niebieski prowadzi w prawo do Tresty Rządowej – wsi letniskowej położonej nad zatoką, przy której zbudowano przystań. Po drodze po lewej stronie znajduje się kościółek p.w. Św. Wacława. Idąc prosto dochodzimy do miejscowości Karolinów.


Ścieżka rowerowa im. Zygmunta Goliata wokół Zbiornika Sulejowskiego.
Trasa główna obejmuje 68,5 km, wariant A z możliwością zwiedzania rezerwatu Gaik – 71 km.
     Przebieg trasy rowerowej jest następujący: 1 – Leonów „Kiełbikowa Strzecha”, 2 – Zatoka „Borki”, 3 – Skansen Rzeki Pilicy, 4 – Zapora Zbiornika Sulejowskiego, 5 – Zarzęcin, 6 – Cypel na Piaskach, 7 – Opactwo Cystersów w Podklasztorzu, 8 – Uroczysko Lubiaszów.

Szlak rowerowy niebieski im. Juliana Tuwima o długości 22 km Swój początek bierze w Tomaszowie Maz., a kończy się w Zakościelu.
Ścieżka pieszo – rowerowa na trasie Tomaszów Maz. – Spała o długości ok. 11 km.
Swój początek bierze w Skansenie Rzeki Pilicy w Tomaszowie Maz. 
     Wycieczkę rozpoczynamy z dworca PKP/PKS w Tomaszowie Maz. kierując się ul. Dworcową, Splską, Luboszewską dojeżdżamy do miejscowości Luboszewy, gdzie znajduje się ogrodzony teren Jednostki Wojskowej. Kierując się zgodnie z oznakowaniem szlaku, docieramy do Glinnika, gdzie usytuowano lotnisko wojskowe. Jedziemy drogą prezydencką (kostka brukowa), aleją lipowo - jaworową - ok. 500 m kierując się do miejscowości Nowy Glinnik. Tu po lewej stronie znajduje się Szkoła Podstawowa, a przy skrzyżowaniu kapliczka. Pokonując ok. 500 m dojeżdżamy do wsi Glinnnik II. Za wsią wjeżdżamy na teren Spalskiego Parku Krajobrazowego. Następnie dojeżdżamy do skrzyżowania Spała - Konewka. Zbaczając z naszego szlaku w lewo możemy dojechać do poniemieckich schronów z okresu II wojny światowej - bunkrów w Konewce. Jadąc prosto, szlakiem J. Tuwima, po lewej stronie mijamy siedzibę Nadleśnictwa Spała, po prawej zaś punkt dydaktyczny Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Spalsko – Rogowskie”. Dojeżdżamy do Królowej Woli, gdzie po prawej stronie znajduje się Szkoła Podstawowa im. Prez. I. Mościckiego, a obok Dom Ludowy, którego fundatorem był prezydent. Znajduje się w nim m.in. biblioteka i czytelnia. Za Królową Wolą dojeżdżamy do skrzyżowania dróg Rzeczyca – Teofilów. Jadąc prosto po prawej stronie widoczna jest jedyna w Polsce czynna Kopalnia eksploatująca halcedonit ze złoża „Teofilów”. Skręcamy w prawo w drogę szlakową i dojeżdżamy do Inowłodza, najstarszego osiedla w dolinie Pilicy. Osadnictwo na tych terenach sięga czasów prehistorycznych. Po prawej stronie znajduje się ogrodzony cmentarz wojenny z 1918 r. Spoczywają na nim żołnierze, którzy zginęli w walkach I wojny światowej w rejonie Inowłodza. Przed skrzyżowaniem po prawej stronie znajduje się budynek Urzędu Gminy, a w pobliżu - Gminny Punkt Informacji Turystycznej. Następnie skręcamy w lewo w kierunku Rawy Maz. Przejeżdżając 100 m, skręcamy w prawo, w kierunku Zakościela. Po lewej stronie, położony jest na wzgórzu Kościół Św. Idziego. z ok. 1086 r. Do kościoła można podejść po wybudowanych na zboczu wzgórza schodach. Na szczycie góry znajduje się również parking oraz taras widokowy. Z niego rozciąga się panorama na Wzgórza Opoczyńskie, Równinę Piotrkowską i Dolinę Pilicy. Mijając kościółek wjeżdżamy do wsi Zakościele, usytuowanej w malowniczej dolinie Pilicy. Zakościele jest to wieś o bogatych tradycjach rękodzielnictwa ludowego (wycinanki, rzeźby w drewnie, tkaniny, stroje ludowe), obecnie prężnie rozwija się tu także agroturystyka. Skręcając w prawo, dojeżdżamy do krańcówki naszego szlaku, gdzie znajduje się Ośrodek Fundacji PROeM - Chrześcijańskie Centrum Młodzieżowe.